Κάλεσμα συμμετοχής. Υποβολή προτάσεων μέχρι 1 Μαρτίου 2024.

Προσεγγίσεις για το σύγχρονο κράτος και την πολιτική φιλοσοφία στην ανθρωπόκαινο εποχή

Κάλεσμα συμμετοχής

Θα θέλαμε να ανακοινώσουμε τη διοργάνωση συνεδρίου για νέες κριτικές προσεγγίσεις γύρω από το σύγχρονο κράτος και την πολιτική φιλοσοφία στην ανθρωπόκαινο εποχή.

Οι κρατικές μορφές, τα κινήματα και η πολιτική φιλοσοφία που αναπτύχθηκαν τους δύο τελευταίους αιώνες βρίσκονται σε ένα θεωρητικό και θεσμικό σταυροδρόμι, με τις προτεραιότητες, τις λειτουργίες, τις θεωρίες και τις στοχεύσεις τους να αλλάζουν συνεχώς. Η αλλαγή και η μεταβολή είναι φυσικά χαρακτηριστικό και προηγούμενων εποχών και υπό όρους όλων των κοινωνιών. Η πολιτική φιλοσοφία, στις επιμέρους δαιδαλώδεις διακλαδώσεις της, από την κλασική θεωρία του Διαφωτισμού μέχρι μαρξιστικές και νεομαρξιστικές συζητήσεις και τη γαλλική στιγμή έχει αναλύσει ποικιλοτρόπως τη σχέση των κοινωνιών και των πολιτικών συστημάτων, των κινημάτων αντίστασης με τη διαρκή διαλεκτική αλλαγής, καταστροφής ή μεταβολής των ανθρώπινων επιθυμιών και αναγκών.

Τα ίδια τα κράτη επίσης, έχουν δημιουργήσει πλήθος θεσμών, κρατικών, υβριδικών και ιδιωτικών, αναλόγως την εποχή και την ιδιαίτερη πολιτική συγκυρία, για να αναλύσουν, προβλέψουν και ανταπεξέλθουν στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, τοπικές ή διεθνείς, οικονομικές ή πολιτισμικές, έμφυλες και φυλετικές. Η μεταβολή και η αλλαγή ήταν πάντα φαινόμενα που απασχολούσαν την πολιτική θεωρία και τις πολιτικές μορφές. Η ίδια η πολιτική, ως διαδικασία έχει αναλυθεί πολλές φορές ως το σύνολο τρόπων που οι κοινωνίες μεταβάλλονται.

Αυτό που λείπει από την κλασική εικόνα της πολιτικής θεωρίας είναι το περιβάλλον πέρα από τον άνθρωπο ως σύστημα που αλληλεπιδρά μαζί του. Το περιβαλλοντικό κίνημα αλλά και περιβαλλοντικοί προβληματισμοί από πλευράς κρατικών, διακρατικών, ιδιωτικών θεσμών και κοινωνικών κινημάτων ήταν κομμάτι της πολιτικής πρακτικής και θεωρίας αλλά παρέμεναν από τον 19ο μέχρι τον 20ο αιώνα μια ελάσσονα πλευρά τους. Η κλασική πολιτική πρακτική και θεωρία αφορούσαν κατά κύριο λόγο και κατά προτεραιότητα τον άνθρωπο, αφορούσαν τις αντιφάσεις και αντινομίες της ανθρώπινης κοινωνίας και αναφέρονταν κατά κύριο λόγο στην εγγενή αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας και του πολιτισμού. Μάλιστα μερικές προσεγγίσεις έφταναν ανοιχτά να προωθούν την άποψη ότι το περιβάλλον, ο μη-ανθρώπινος κόσμος ήταν απλώς ένα πεδίο προς εκμετάλλευση από πλευράς του ανθρώπου.

Αυτή η κατεύθυνση της πολιτικής σκέψης και πρακτικής είχε συγκεκριμένες ιστορικές προϋποθέσεις και απαιτούσε συγκεκριμένες συγκυρίες. Συγκεκριμένα προωθούσε την οπτική μιας σχετικής αυτονομίας του ανθρώπου από το περιβάλλον, η οποία πρακτικά προϋπέθετε ένα φυσικό περιβάλλον το οποίο ως σύστημα μπορούσε διαρκώς να «μεταβολίζει» την ανθρώπινη δραστηριότητα και να λειτουργεί ως αντίβαρό της.

Αυτή η συνθήκη όμως όπως πολλές ενδείξεις και μελέτες έδειξαν και εξακολουθούν να υποδεικνύουν, δεν μπορούσε να συνεχίσει για πάντα, η σχέση του «μεταβολισμού» μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και περιβάλλοντος έχει φτάσει στα όρια της. Έτσι έχει επικρατήσει πλέον να μιλάμε για την είσοδο της ανθρωπότητας σε μια νέα εποχή, την ανθρωπόκαινο εποχή. Με τον όρο αυτό νοούνται πολλές φορές διαφορετικά πράγματα, ενώ υπάρχουν διαφωνίες ακόμα και επί του όρου. Όλες όμως αναγνωρίζουν ότι εισερχόμαστε σε μια νέα ιστορική εποχή όπου αφενός οι αρνητικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον γίνονται αδιαμφισβήτητα εμφανείς, αφετέρου αυτές οι επιπτώσεις, οι οποίες είναι πλανητικών διαστάσεων και έντασης επιδρούν πάνω στην ανθρωπότητα με τρόπους δραστικούς και ριζικούς, που δεν έχουν βιωθεί στην πρόσφατη ιστορική μνήμη. Το κυριότερο όλων είναι ότι τόσο στα επιστημονικά μοντέλα πρόβλεψης όσο και στη δημώδη φαντασία και τέχνη γίνεται όλο και πιο πιθανό ένα απειλητικό σενάριο ολικής περιβαλλοντικής κατάρρευσης. Οι αλλαγές αυτές τονίζουν ότι η ανθρωπότητα δεν μπορεί πλέον να αγνοεί το περιβάλλον στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και οργανώνεται πολιτικά και οικονομικά και οδηγούν στη συνειδητοποίηση ότι η ανθρώπινη κοινωνία ήταν και είναι αναπόσπαστο κομμάτι ενός ευρύτερου υπερ-πολύπλοκου συστήματος. Η ανθρωπόκαινος εποχή είναι η εποχή που γίνεται κατανοητό ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα λειτούργησε ως «δύναμη γεωλογικής κλίμακας και μεταβολής» και προκάλεσε φαινόμενα αντίστοιχου μεγέθους. Οι προϋποθέσεις της κλασικής πολιτικής θεωρίας έχουν ανατραπεί ριζικά.

Από εδώ εκπορεύεται μια δέσμη προβληματισμών και ερωτημάτων που αφορά αλλά και «πλήττει» την πολιτική θεωρία και πρακτική. Το κλασικό ερώτημα «Τι πρέπει να κάνουμε;» μπροστά σε όλο και πιο πιεστικά περιβαλλοντικά φαινόμενα και μια πιθανή περιβαλλοντική κατάρρευση, καθίσταται ιδιαίτερα πολύπλοκο. Όλοι οι φορείς της πολιτικής φαίνεται να προτάσσουν λύσεις: τα κράτη, επιμέρους θεσμοί, πολιτικοί φιλόσοφοι και σχολιαστές, κοινωνικά κινήματα, συνδικάτα και σωματεία, ιδιωτικές επιχειρήσεις τοπικού, εθνικού και υπερ-εθνικού χαρακτήρα. Οι όροι «πράσινη ενέργεια, πράσινη ανάπτυξη ή περιβαλλοντικά φιλικό» φαίνονται να γίνονται όλο και πιο δημοφιλής αλλά ταυτόχρονα το περιεχόμενο και το νόημά τους παραμένει ασαφές και δημιουργεί νέα πεδία ανταγωνισμών.

Μπροστά στον φόβο της περιβαλλοντικής κατάρρευσης και της ανάγκης άμεσης λύσης ένα πλήθος αντικρουόμενων αντιδράσεων και λύσεων έχει προταθεί καθώς όλοι οι κοινωνικοί φορείς προσπαθούν να επωμισθούν το μικρότερο δυνατό κόστος της περιβαλλοντικής κρίσης και των αλλαγών που αυτή επιτάσσει. Πρέπει για παράδειγμα να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα; Και τι σημαίνει αυτό, αν όχι μεταξύ άλλων και σημαντικές αλλαγές στις παραγωγικές δομές, τις καταναλωτικές συνήθειες, τις πολιτισμικές νόρμες και συνεπώς στο επίπεδο ζωής; Από ποιους κοινωνικούς φορείς θα πραγματοποιηθούν οι αλλαγές αυτές; Φέρουν την ίδια ευθύνη οι χώρες του παγκόσμιου Νότου για την περιβαλλοντική καταστροφή όσο οι δυτικές καπιταλιστικές χώρες ώστε να επωμιστούν εξίσου το βάρος μια πιθανής λύσης; Και τι σημαίνει μείωση των εκπομπών άνθρακα και ενεργειακή μετάβαση; Θα είναι αυτή μια μορφή ενέργειας που θα είναι προσβάσιμη σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και φέρουν επίσης όλες οι κοινωνικές τάξεις την ίδια ευθύνη ώστε να επωμιστούν τα βάρη και τις επιπτώσεις της πιθανής λύσης; Τι σημαίνει μια τέτοια δέσμη αλλαγών τελικά για τις πολιτικές μορφές, την πολιτική σκέψη, την πρακτική οργάνωση της παραγωγής και τις ανεφοδιάστηκες αλυσίδες; Τι θα συμβεί με τα αστικά κέντρα και το ζήτημα του πληθυσμού; Είναι υπαίτιος για όλα αυτά ο καπιταλισμός ή κάτι άλλο;

Τα ερωτήματα μπορούν να συνεχίσουν να αυξάνονται αέναα, από τη στόχευσή τους όμως καθίσταται εμφανές ότι αγγίζουν πολύ λεπτά ζητήματα τα οποία αφορούν στο σύνολό τους την πολιτική θεωρία αλλά όχι μέσα από τις μέχρι τώρα δεδομένες μεθοδολογικές της προσεγγίσεις. Κάτι τέτοιο κατέστη ακόμα πιο εμφανές στην Ελλάδα ύστερα από τις μαζικές πυρκαγιές, τις πλημμύρες, τη μαζική εγκατάσταση ΑΠΕ και τα κινήματα ενάντια τους καθώς και την κρίση του COVID όπου φάνηκε μια αδυναμία θεωρητικοποίησής τους και άρθρωσης συγκροτημένου πολιτικού αντίλογου. Αν μη τι άλλο λοιπόν, η ανθρωπόκαινος εποχή αποτελεί ένα κάλεσμα σε ριζική σκέψη και ριζοσπαστική, καινοτόμα πράξη.

Έτσι καλούμε για τη συμμετοχή σε συνέδριο με θέμα «Προσεγγίσεις το σύγχρονο κράτος και την πολιτική φιλοσοφία στην ανθρωπόκαινο εποχή». Οι θεματικές χωρίζονται σε τρεις υποκατηγορίες

1. Η πολιτική φιλοσοφία και θεωρία σε κρίση κατά την ανθρωπόκαινο εποχή.

2. Η πολιτική πρακτική μπροστά στον ριζικό μετασχηματισμού της ανθρωπόκαινου εποχής: Κρατικές πολιτικές, νομικές μεταβολές, τεχνολογικές προτάσεις και η κριτική των κοινωνικών κινημάτων

3. Χαρτογραφώντας την ιστορία της ανθρωπόκαινου: παρελθόν, αίτια, κομβικές στιγμές και πιθανές μελλοντικές προοπτικές.

Σύμφωνα με αυτό το γενικό σχήμα, καλούμε ερευνήτριες και ερευνητές από τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, τις οικονομικές και περιβαλλοντικές σπουδές, τις σπουδές κριτικής γεωγραφίας και των μέσων ενημέρωσης, των περιβαλλοντικών σπουδών και ιστορίας καθώς και τις σπουδές υποδομών και μετανάστευσης, να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Αναζητούμε κρίσιμες συνεισφορές στα θέματα του καπιταλιστικού κράτους και της πολιτικής θεωρίας που μπορούν να αναδείξουν νέες μεθοδολογικές και πολιτικές απόψεις στην ανθρωπόκαινο εποχή. Ενδεικτικά αναζητούμε συνεισφορές πάνω στους εξής γενικότερους άξονες προβληματισμού:

●Η θεσμική σχέση και η ανασυγκρότηση του σύγχρονου κράτους ως προς τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στον παγκόσμιο καπιταλισμό, την παγκόσμια οικονομική κρίση και την περιβαλλοντική/κλιματική αλλαγή. Είναι το κράτος ο μόνος φορέας που μπορεί να αντιμετωπίσει και να προσφέρει λύση στην περιβαλλοντική κρίση/αλλαγή;

●Κράτος και περιβαλλοντική κρίση στην Ελλάδα, την Κύπρο και την ευρύτερη Μεσόγειο

● Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής διαχείρισης στην καθημερινή ζωή. Ταξικές, φυλετικές και έμφυλες διαφορές και προοπτικές.

●Καπιταλισμός, κράτος και πλεονάζοντες πληθυσμοί και περιβαλλοντική μετανάστευση.

●Νέες φιλοσοφικές προσεγγίσεις, θεωρήσεις και μοντέλα σκέψης υπό το φως της περιβαλλοντικής αλλαγής.

●δραστηριότητες logistics, εξόρυξης πρώτων υλών, καπιταλισμός, περιβάλλον και αναπτυσσόμενος κόσμος.

●Πλανητική αστικοποίηση και ανάδυση παγκόσμιων μεγαλουπόλεων και περιοχών.

●Αμφισβήτηση των δυνατοτήτων του κράτους απέναντι σε πολλαπλούς παγκόσμιους κινδύνους. Νέες μορφές κοινωνικής και πολιτικής νομιμοποίησης. Ανθρωπόκαινος εποχή και νέοι «μεγάλοι μετασχηματισμοί».

●Αστικοποίηση και περιβάλλον: προβλήματα, προοπτικές λύσεις.

●Ζητήματα περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και περιβαλλοντικής ηθικής.

●Περιβαλλοντικές καταστροφές και περιστάσεις επιτυχημένης αντιμετώπισής τους.

●«Βαθιά οικολογία», «Πράσινος καπιταλισμός», επιστροφή στην «παραδοσιακή κοινωνία» ή «Τεχνολογική γεωμηχανική»; Ιστορικές προσεγγίσεις όρων και πρακτικών των σχέσεων μεταξύ ανθρώπινου και μη-ανθρώπινου περιβάλλοντος.

Καλούμε σε υποβολή προτάσεων με τη μορφή περίληψης μέχρι 300 λέξεις, μέχρι την 1 Μαρτίου 2024 στο cfp@panteionanthroposcene.com. Κάθε πρόταση πρέπει να συνοδεύεται και από ένα μικρό ακαδημαϊκό βιογραφικό.